γράφει ο Θοδωρής Μπόνης
Το βιβλίο «Για τον Θεό & τον Έρωτα» που κυκλοφορεί από εκδόσεις Δαιδάλεος περιλαμβάνει σαράντα επιλεγμένες ποιητικές συνθέσεις του Άραβα ποιητή, θεολόγου, φιλοσόφου και ιδρυτή του σουφικού τάγματος των Μεβλεβήδων. Ο Mevlana, όπως είναι γνωστός στην Ανατολή, γεννήθηκε το 1207 στο σημερινό Αφγανιστάν. Ήταν πολύγλωσσος και ενδιαφέρθηκε αρκετές θρησκείες πέραν του Ισλάμ. Ανεκτικός ως προς τα υπόλοιπα θρησκευτικά δόγματα και μυημένος στον μυστικισμό των Σούφι, απέρριπτε το κανονιστικό πλαίσιο του Ισλάμ. Αγαπούσε ιδιαίτερα την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, η οποία τον επηρέασε βαθύτατα. Έφυγε στη ζωή το 1273 αφήνοντας πίσω του τέσσερα παιδιά και έχοντας κάνει δύο γάμους. Στα πονήματα του βιβλίου αντανακλάται η κοσμοθεωρία του Rumi για τον Έρωτα, τον Θεό, το Σύμπαν υπό το φως της καθοριστικής επίδρασης που δέχθηκε από έναν περιπλανώμενο δερβίση εν ονόματι Shams ad-din.
Στη σκέψη του Τζελαλαντίν Ρουμί ο Έρωτας συνιστά την πιο δυναμική εκδήλωση της Αγάπης. Η αγάπη στο πρόσωπο του Άλλου, ως έκφραση στον κόσμο της εμπειρικής πραγματικότητας, δεν είναι άλλη από την ενεργοποίηση του Είναι:
Όταν το ρόδο μαραίνεται και ο κήπος ξεθωριάζει
Το άκουσμα του αηδονιού που τραγουδά δεν υπάρχει πια.
Ο Αγαπημένος είναι τα πάντα· ο εραστής απλά ένα πρόσχημα.
Ο Αγαπημένος είναι ο Ζων· ο εραστής είναι νεκρός.
«Όταν το ρόδο μαραίνεται»
Σε αυτό το πλαίσιο το Είναι δεν εκλαμβάνεται ως Ιδέα αλλά ως μία εν δυνάμει πραγματικότητα που βρίσκεται παντού μέσα στο σύμπαν. Από τη σκοπιά του Ρουμί, η ύπαρξη είναι μία διαρκής κίνηση, είναι το αποτέλεσμα της Ουσίας, η οποία δεν είναι άλλη από τον Έρωτα. Για τον λόγο αυτόν, ο Έρωτας ανάγεται σε ένα είδος αριστοτελικής ενδελέχειας: Πρόκειται για το μεταφυσικό κομμάτι της φιλοσοφίας του Ρουμί που δεν έχει αιτία αλλά αναλαμβάνει το ρόλο της κινητήριας δύναμης της ύπαρξης, είναι ο σκοπός της τελευταίας:
Ο Έρωτας είναι δίχως αιτία·
είναι η πυξίδα που μας οδηγεί στου Θεού τα μυστικά
Αχώριστοι και άχρονοι
είναι ο Εραστής και ο Έρωτας.
Τον Έρωτα αν και προσπαθώ να περιγράψω
άναυδος μένω όταν τον βιώνω
«Του Έρωτα το Σημαίνον»
Ο Έρωτας, επομένως, βιώνεται αλλά δεν είναι περιγράψιμος. Ανήκει στον χώρο του θεϊκού, είναι ο πιο ριζικός φορέας μεσολάβησης μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού. Μέσω του Έρωτα, ο άνθρωπος δύναται να μετέχει του θεϊκού μυστηρίου. Δεν μπορεί να τον συλλογιστεί αλλά μπορεί να τον νιώσει. Αυτή η εσωτερική σύνδεση ανθρώπου και Θεού, περατού και απέραντου είναι ο πυρήνας του μυστικισμού του Ρουμί. Παρόλα αυτά, θα ήταν εσφαλμένο να ισχυριστούμε ότι η Ιδέα του έρωτα αρκείται στη σαρκική απόλαυση μεταξύ εραστών. Δίχως να την αποκλείει, την υπερβαίνει. Προσωποποιείται μεν αλλά επεκτείνεται σε κάθε υπαρκτό που λαμβάνει την αγάπη μας, στη μορφή του οποίου βλέπουμε τον Θεό. Όταν καταφέρουμε να βιώσουμε την παρουσία του Έρωτα μέσα μας στην πλήρη του ένταση, θα αντιληφθούμε ότι όλα γύρω μας –συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας– δεν είναι παρά μέρη της ίδιας ουσίας:
Ω! Τέλειε Εραστή
τις αγωνίες μου κάνε με να ξεχάσω.
Τα λουλούδια ανθίζουν
αγαλλιάζοντας από το Πνεύμα σου
Ω Αλλάχ!
Από τη φυλακή του Εγώ αποδρώ
και τον εαυτό μου χάνω
στα βουνά και στην έρημο.
«Αγωνία και Έκσταση»
Η ανά χείρας ποιητική συλλογή προσφέρει στον αναγνώστη μερικά από τα πιο εμβληματικά έργα του Ρουμί εισάγοντάς σε έναν μυστικισμό πανθεϊστικής υφής που επικοινωνεί με τα γραπτά του Σπινόζα τέσσερις αιώνες αργότερα. Η συμβολή του Ρουμί είναι η σύνδεση μεταξύ ανατολικής και δυτικής σκέψης ή πολύ περισσότερο η αναγωγή του έρωτα ή της αγάπης –δεν είναι αποφασίσιμη εδώ η ακριβής διαφορά των δύο αυτών όρων– πέραν του πεδίου της ηθικής σε αυτό της ενότητας με το θείο.
Συγγραφέας: Τζελαλαντίν Ρουμί
Τίτλος: Για τον Θεό & τον Έρωτα
Απόδοση: Ελένη Κουκουλέτσου – Τριαντάφυλλος Σερμέτης
Πρόλογος-εισαγωγή: Τριαντάφυλλος Σερμέτης
Εκδόσεις: Δαιδάλεος (2018)
Σελίδες: 73