Ο (μετέπειτα Μέγας) Αλέξανδρος γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου του 356 π.Χ. στην Πέλλα, την πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους. Οι γονείς του μερίμνησαν και έλαβε ελληνική παιδεία, και όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο Παπαρρηγόπουλος (1992): «Η ταυτότητα του μακεδονισμού και του ελληνισμού φάνηκε λίγο μετά, στην Ασία, όπου ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του διέδωσαν την ελληνική γλώσσα, τους ελληνικούς θεσμούς, την ελληνική τέχνη, με ένα λόγο τον ελληνικό πολιτισμό (1)». Θα μπορούσαμε βεβαίως να συμπεράνουμε ότι ο Αλέξανδρος είχε σαφώς ελληνική εθνοτική ταυτότητα και γι’ αυτό τις κατακτήσεις του αυτές τις θεωρούσε κατά βάση ελληνικές, «είναι ο δημιουργός ενός νέου κόσμου με ρίζες παλιές, του Ελληνιστικού (2)».
Αμέσως μετά τη δολοφονία του πατέρα του, Φιλίππου του Β΄, αναλαμβάνει βασιλιάς στο μακεδονικό κράτος και ετοιμάζει τον στρατό του για την εκστρατεία του. Κατακτά την Αίγυπτο και την Ασία, ελευθερώνει Έλληνες από τους Πέρσες, κατασκευάζει τεχνικά έργα, χτίζει νέες πόλεις, συμβάλλει στη δημιουργία ενός ισχυρού νέου κράτους, ενισχύει την οικονομία, συμπράττει και θεμελιώνει τις επιστήμες…
Με τις κατακτήσεις του, τις προσπάθειές του να μεταλαμπαδεύσει τον ελληνικό πολιτισμό σε όλο τον κόσμο –σεβόμενος συγχρόνως και τους άλλους πολιτισμούς–, με την ίδρυση της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας, δικαίως η ιστορία τον ονόμασε Μέγα και Παμμέγιστο των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα, η πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η σφραγίδα της προσωπικότητάς του στην παγκόσμια ιστορία είχαν πάρει τον δρόμο τους.
Η δύναμη του έργου του, οι ενέργειές του, η πορεία του, το όραμά του, η μεταλαμπάδευση του ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου, τον εισήγαγαν αναμφισβήτητα στο πάνθεο των ηγετικών μορφών και προσωπικοτήτων που επηρέασαν τον ρου της ιστορίας.
Προκύπτει όμως αβίαστα μία σειρά ερωτημάτων, όπως:
Η εκστρατεία του Αλεξάνδρου ήταν μία πράξη αντεκδίκησης προς τους Πέρσες, οι οποίοι στο παρελθόν είχαν δημιουργήσει τόσα δεινά στους Έλληνες και κρατούσαν μέχρι τότε πόλεις και περιοχές της Ιωνίας σκλαβωμένες; Ήταν δηλαδή εθνική πανστρατιά;
Ήταν για τους συμμετέχοντες μαχητές ευκαιρία πλουτισμού και εξερεύνησης νέων χωρών; Η δύναμη που έκρυβαν οι Έλληνες για περιπέτειες; Η ανάγκη για εύρεση νέων αγορών και η ανάπτυξη του εμπορίου; Τι τους εμψύχωνε;
Ήταν η υλοποίηση του ονείρου του Φιλίππου του Β΄ ή το όραμα του Αλεξάνδρου;
Και τελικώς, οι μαχητές –επαγγελματίες– μισθοφόροι στρατιώτες και αξιωματικοί όπως ο Παρμενίων, ο Φιλώτας, ο Νέαρχος (3, 4, 5), αλλά και ο ίδιος ο Αλέξανδρος ως επικεφαλής, ήταν «οικοδόμοι» μιας νέας αυτοκρατορίας; Δημιούργησαν ή κατέστρεψαν στο πέρασμά τους από την Αίγυπτο και την Ασία;
Η θεοποίηση στο πρόσωπο του Αλεξάνδρου ήταν μια προσπάθεια συνύπαρξης των λαών;
Ποιο είναι τελικά το σημαντικό έργο του Αλεξάνδρου ως κοσμοκράτορα;
Οι απαντήσεις, εύκολες ή δύσκολες, απλές ή σύνθετες, αφορούν στον τρόπο με τον οποίο φωτίζουμε τα γεγονότα, τις πράξεις, τις παραλείψεις, τους ανθρώπους.
Κάθε μελετητής του έργου του Μεγάλου Αλεξάνδρου επηρεάζεται από την εποχή του, την ηθική του, την ιδεολογία του, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπά του, με αποτέλεσμα στο πέρασμα των αιώνων άλλοτε να παρουσιάζεται ως κατακτητής, καταπιεστής και σφαγέας λαών, και άλλοτε ως οραματιστής και κοσμοκράτορας. Η προσωπικότητά του, η πορεία του, το όραμά του, στο διάβα των χρόνων μελετήθηκαν και έγινε προσπάθεια να ερμηνευτούν από σημαντικούς ιστορικούς σε διεθνές επίπεδο. Οι απόψεις τους πολλές και ποικίλες.
Στο βιβλίο «Οι δάσκαλοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου» του Βαγγέλη Λαδόπουλου (Εκδόσεις Δαιδάλεος, 2022), οι αναγνώστες μπορούν να βρουν απαντήσεις στα ερωτήματα και να γνωρίσουν τα πρόσωπα που σμίλευσαν την προσωπικότητα του Μ. Αλεξάνδρου.
Βαγγέλης Λαδόπουλος
(εκπαιδευτικός, ερευνητής, συγγραφέας)
Βαγγέλης Λαδόπουλος – Οι Δάσκαλοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου – Εκδόσεις Δαιδάλεος, 2022
Βιβλιογραφία/Παραπομπές
1. Παπαρρηγόπουλος Κ. (1992), Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμ. 5ος, σελ. 136, εκδ. Κάκτος, Αθήνα.
2. Καργάκος Σ. (2014), Μέγας Αλέξανδρος, ο άνθρωπος φαινόμενο, τόμ. Α’, σελ. 162, εκδ. ΠΕΡΙΤΕΧΝΩΝ, Αθήνα.
3. Ο Παρμενίων ήταν γιος του Φιλώτα. Γεννήθηκε το 400 π.Χ. Υπήρξε φίλος και έμπιστος του Φιλίππου του Β΄. Είχε τρεις γιους: τον Φιλώτα, τον Νικάνορα και τον Έκτορα. Υπήρξε μεθοδικός και αυστηρός αξιωματικός. Ανήκε στην παλαιά φρουρά των αξιωματικών που ακολούθησαν τον Αλέξανδρο τον Γ΄ στην εκστρατεία του. Εξαιτίας μιας συνωμοσίας, που την υποδαύλισε ένας Εταίρος του βασιλιά, εκτελέστηκε.
4. Ο Κρατερός ήταν γιος του Αλεξάνδρου του Μακεδόνα. Γεννήθηκε το 360 π.Χ. Ανήκε στη φυλή Ορέστια, η οποία ζούσε στις όχθες της λίμνης της Καστοριάς. Υπήρξε συνεργάτης του Αλεξάνδρου του Γ΄ και στενός του φίλος. Πέθανε το 323 π.Χ. σε μια μάχη εναντίον του Ευμένη της Καρδίας.
5. Ο Νέαρχος ήταν από την Κρήτη αλλά έγινε κάτοικος της Αμφίπολης. Ήταν γιος του Ανδρότιμου, ο οποίος υπήρξε σύμβουλος του βασιλιά Φιλίππου του Β΄. Η οικογένειά του καταγόταν από τη Λατώ (σημερινή περιοχή του Αγ. Νικολάου). Πιστεύεται ότι ο Νέαρχος νυμφεύτηκε μία κόρη της Βαρσίνης. Υπήρξε μεγάλος στρατηγός και σπουδαίος ναυτικός. Υπήρξε επίσης και συγγραφέας του σημαντικού έργου «Περίπλους». Με τις οδηγίες του Αλεξάνδρου κατασκεύασε στη Βαβυλώνα κινητές γέφυρες, αποβάθρες, και ετοίμαζε έναν μεγάλο στόλο για να περιπλεύσει την Αραβική χερσόνησο. Το αμέσως επόμενο διάστημα μετά τον θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη, ο Νέαρχος θα διοικεί το νότιο τμήμα της Μ. Ασίας. Υπήρξε ένας εκ των διαδόχων του και αναμείχθηκε στις διαμάχες διαδοχής. Πιθανολογείται ότι σκοτώθηκε το 301 π.Χ. στη μάχη της Ιψού.