Αν σήμερα ανατρέχουμε στα βιβλία Αλχημείας, γοητευμένοι από τη σοφία τους, το οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό στην ενασχόληση του Ελβετού ψυχαναλυτή Καρλ Γιουνγκ, ο οποίος αφιέρωσε σημαντικό μέρος της συγγραφικής του εργασίας και έρευνας πάνω στον τομέα της Αλχημείας. Μάλιστα, αν σήμερα γνωρίζουμε το Rosarium Philosophorum (κυκλοφορεί σε πλήρη μετάφραση από τις εκδόσεις Δαιδάλεος με τον τίτλο «Το Ρόδο των Φιλοσόφων») ως το πλέον αντιπροσωπευτικό βιβλίο Αλχημείας, είναι γιατί ο ίδιος ο Γιουνγκ το εξέτασε και το σχολίασε εκτεταμένα, ενσωματώνοντας στην Αναλυτική του Ψυχολογία τα συμπεράσματα της μελέτης του επί του μοναδικού αυτού βιβλίου.
Ποιος ήταν ο Καρλ Γιουνγκ;
Αγαπημένος μαθητής του Σίγκμουντ Φρόυντ, ο Καρλ Γιουνγκ (Carl Gustav Jung, 1875-1961) μετά τον ιδεολογικό χωρισμό του από τον πατέρα της Ψυχανάλυσης, ενέσκηψε στην Αλχημεία και αναζήτησε το ψυχολογικό υπόβαθρο του Μεγάλου Έργου θέλοντας να αποδείξει πως η Σεξουαλική Θεωρία του Φρόυντ είχε σημαντικούς περιορισμούς. Κάπως έτσι, και μελετώντας διεξοδικά τις εσωτερικές παραδόσεις, του μύθους των λαών, τα θρησκευτικά φαινόμενα αλλά και την ψυχολογία των ασθενών του, διατύπωσε τη θεωρία του Συλλογικού Ασυνειδήτου και των Αρχετύπων. Πρόκειται ουσιαστικά, για τη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας η οποία εκδηλώνεται σε κάθε άτομο με εσωτερικές ροπές συμπεριφοράς, κοινές ως ένα βαθμό για όλους, που καθώς εμπλέκονται με το ατομικό ασυνείδητο του καθένα, εκδηλώνονται ποικιλόμορφα.
Η προσεκτική μελέτη όμως των μοτίβων που μπορεί κανείς να διακρίνει στους μύθους, τις παραδόσεις και γενικότερα το φαντασιακό των ανθρώπων, κάνει εμφανείς τις αρχές καθ’ εαυτές των εσωτερικών ορμών, με κύρια το Αρχέτυπο της Ολοκλήρωσης, ή αλλιώς του Εαυτού.
Τα Σύμβολα της Αλχημείας
Η φανέρωση του Εαυτού, δηλαδή η μετατόπιση από το Εγώ σε ένα νέο, περισσότερο πλήρες και ισορροπημένα ψυχικό κέντρο (που είναι ο Εαυτός) συμβαίνει μέσα από τη διαδικασία της Εξατομίκευσης. Πρόκειται για μια σειρά από βιωματικές ζυμώσεις σε όλα τα επίπεδα -διανοητικά και συναισθηματικά- που η ποιότητά τους είναι όμοια με όσα έγραφαν οι Αλχημιστές.
Αυτό που πρόσεξε ο Γιουνγκ, ήταν ότι τα βιβλία Αλχημείας δεν περιέγραφαν μονάχα χημικά πειράματα, αλλά ότι σ’ αυτά ακριβώς τα πειράματα πρόβαλαν οι αλχημιστές ασυνείδητα, τις δικές τους πνευματικές αλλαγές. Αυτός ήταν και ο λόγος που η γλώσσα στα διάφορα βιβλία Αλχημείας είναι συμβολική. Όχι απαραίτητα για να κρύψουν μια απτή διεργασία αλλά διότι το σύμβολο μπορεί να εκφράσει καλύτερα τις ψυχολογικές μεταστοιχειώσεις.
Η Ψυχολογική Αξία της Αλχημείας Σήμερα
Όπως γράφει ο Πέτρος Παπαποστόλου, στο τελευταίο του βιβλίο «Το Ρόδο των Φιλοσόφων: Το Μυστικό της Πνευματικής Αλχημείας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δαιδάλεος, «κυρίαρχο μέρος της Αλχημείας είναι ο Ιερός Γάμος, εκείνη η μυστική ένωση που αντιστοιχεί στη Μεταβίβαση κατά την ψυχοθεραπεία, αλλά και στη μεταβίβαση ιδεών και συναισθημάτων στις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις. Σύμμαχος αυτής της θεωρίας και καταλυτικό ένζυμο των παραπάνω αποδεικνύονται οι εικόνες από το Rosarium Philosophorum. Ο Γιουνγκ χρησιμοποιεί αυτές τις εικαστικές αλληγορίες ως «Μίτο της Αριάδνης», που διαθέτουν ένα συγκεκριμένο νόημα. Απώτερος σκοπός είναι κάθε στιγμή η Εξατομίκευση, ενώ τα σύμβολα συνδράμουν στην επιστροφή της Ψυχής αφενός στο παρελθόν, στην αρχική και πρωτόγονη τάξη της ανθρώπινης κοινωνίας, και αφετέρου προς το μέλλον, σε μία εσωτερική τάξη της Ψυχής. Η τελευταία ζητά την Ενότητα και την Ολότητά της, όμως καθώς περιφέρεται σε μία χαοτική κοινωνία, η προσωπική της εντροπία προβάλλει κατά κανόνα και αυτή ως χαοτική. Κόντρα σε ετούτο το πεπρωμένο του σύγχρονου ανθρώπου, η Αλχημεία προβάλλει με έναν εικαστικό, πρακτικό, φιλοσοφικό και τεχνουργικό τρόπο αυτά τα ασυνείδητα περιεχόμενα που πιέζουν για να αναδυθούν στις παρυφές της Συνείδησης, προκειμένου να αντισταθμίσουν τις δυσκολίες της και να την επαναφέρουν στις απαρχές της, στις Πηγές της Ολότητάς της».
Μάθε τα πάντα για τα μυστήρια της Αλχημείας στο νέο βιβλίο του Πέτρου Παπαποστόλου «Το Ρόδο των Φιλοσόφων: Το Μυστικό της Πνευματικής Αλχημείας» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δαιδάλεος.
Πέτρος Παπαποστόλου/ Το Ρόδο των ΦΙλοσόφων/ Εκδόσεις Δαιδάλεος, 2022