O Θεός Πάνας στην Ελληνική Ποίηση της Παρακμής

Όψεις ενός Μυθολογικού Συμβόλου στο έργο του Παλαμά, του Σικελιανού και άλλων λογοτεχνών του Μεσοπολέμου

Ένας από τους πιο αινιγματικούς θεούς της ελληνικής αρχαιότητας, ο μυθικός Πάνας διανύει μια μεγάλη πορεία μέσα στους αιώνες έως και την εποχή μας. Μισός θεός και μισός τράγος, φύση διττή, συνένωση του χοϊκού και του θεϊκού στοιχείου της ύπαρξης. Θεός των βουκόλων, άλλοτε ειρηνικός κι άλλοτε σπέρνοντας τον τρόμο, αντανακλά όπως εύστοχα παρατηρεί ο Stromer διαφορετικές πτυχές του ανθρώπινου ασυνειδήτου. Μορφή που προτάσσει τη φύση και τις δυνάμεις της έναντι του πολιτισμού, εκπρόσωπος του Παγανισμού θα ταυτιστεί σε κάποιες περιπτώσεις λόγω της κερασφόρας όψης και της άκρατης σεξουαλικότητας του με τον Διάβολο. Στην Αναγέννηση αλλά και στα χρόνια του Ρομαντισμού θα πυροδοτήσει τη φαντασία σημαντικών ποιητών όπως ο Keats, o Shelley και ο Wordsworth.

Ο Πάνας αντιπροσωπεύει το άλογο στοιχείο, τον χώρο των ενστίκτων που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια του φαινομενικά ορθολογιστικού κόσμου μας. Οι αναπαραστάσεις, οι όψεις του Πάνα στη Δυτική λογοτεχνία φτάνουν στο απoγειό τους όπως γράφει η Merivale, στα χρόνια της παρακμής του fin de siècle και σβήνουν σχεδόν μέσα στις στάχτες που αφήνει πίσω του ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος.

Λαμβάνοντας υπόψη το αυξημένο ενδιαφέρον για τον ποιμενικό θεό σήμερα, στην παρούσα μελέτη διερευνάται η εμφάνιση του Πάνα σε πεζά και ποιητικά κείμενα μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών, όπως ο Δ. Βουτυράς, ο Γ. Σκαρίμπας, ο Α. Σικελιανός, ο Κ. Παλαμάς κ.ά. που ζωντανεύουν τον Αρκαδικό θεό σε έναν ατέρμονο διάλογο εναρμόνισης της υλικής με την πνευματική μας υπόσταση.